Ekološki rasizam je forma sistematskog rasizma u kojem su društvene grupe određene etničke pripadnosti nesrazmjerno izložene uticaju neke uništene životne sredine.

Ljudi pogođeni ekološkim rasizmom, nemaju pristup tekućoj vodi i piju zagađenu vodu, aktivno su izloženi toksičnom otpadu, žive u blizini deponije i bave se sakupljanjem sekundarnih sirovina, žive u nefadekvatnom smještaju ili neuslovnim starim kućama.

U Crnoj Gori, ovaj fenomen je veoma zastupljen, iako ostaje ispod radara medija i izvan percepcije javnosti. U svijetu, najveća žrtva ove vrste rasizma su marginalizovane grupe i njihova izopštenost iz društva, često korelira sa njihovom nacionalnom ili rasnom pripadnošću. Na obodima gradova, često gdje nema adekvatnih uslova za život ili gjd esu locirane velike deponije, pomenute grupe su primorane da traže svoje mjesto pod suncem.

Tako i u Crnoj Gori, najveća žrtva ekološkog rasizma su pripadnici romske i egipćanske populacije. Njihovo najveće naselje, takozvano Kamp naselje Konik, je ,,istureno“ na obodu grada i bukvalno se graniči sa glavnom gradskom deponijom.

Jasno je, bilo da je u pitanju slučaj naših Roma kod nas, ili neke slične grupacije u nekoj drugo državi, da će ova populacija najviše patiti u sličaju potencijalnih ekoloških incidenata. Jaki vjetrovi će zasigurno donositi neprijatne mirise, smeće i potencijalne bolesti na pomenuto naselje. Takođe, u slučaju požara na deponijama, najugroženiji će biti stanovnici ovih naselja.

Bitno je napomenuti, da se ekoiloški rasizam ne ogleda samo u tome da li je određena grupa potisnuta uz neku deponiju, zagađenu životnu sredinu ili ekološki nestabilno područje, koliko sam čin donosioca odluka da ovu grupu izbaci iz grada i van domašaja normalnih uslova života.

Često prenaseljenim naseljima nije obezbijeđeno adekvatno napajenje vodom, električnom energijom, uređen javni prostor. Pored toga, životnu uslovi – slaba gradnja obejakata, krovovi koji prokišnjavaju – pokazuju odnos opšte populacije prema marginalnim grupama.

COVID kriza osvijetlila probleme

U doba pandemije COVID 19 virusa, romska zajednica je, kako u svijetu, tako i u Crnoj Gori, bila u nejenzavidnijem položaju. Na ivici humanitarne katastrofe, smješteni u naseljima koja su odsječena od tekuće vode, sanitarnih uslova, opkoljeni policijom, ali i paranojom opšte populacije, bili su bez pristupa zdravstvenim uslugama i prehrambenim proizvodima. Takvo stanje stvari je najzad skrenulo pažnju javnosti na njihovu ekstremnu ranjiovst, pogotogo kada su u pitanju vanredna stanja poput pandemije, a što bi rezultiralo istim ishodom i da je došlo do ekološkog incidenta.

U izveštaju Evropskog biroa za zaštitu okoline (EEB) iz 2020. godine, navodi se da su evropske romske zajednice često isključene iz osnovnih usluga, kao što su vodovodna voda za piće, kanalizacija; da žive na zagađenim pustošima, deponijama ili kontaminiranom industrijskom zemljištu  i to sve kao rezultat „ekološkog rasizma“.

U doba pandemije, Romi su bili na najvećem udaru i od strane dijele javnosti, odnosno straha opšte populacije od infekcije virusom. Uzrok ovom narativu, iako je primarno bio motivisan strahom, može se naći i u elemntima rasističkih stavova prema ovoj populaciji.

EEB je, u saradnji sa istraživačima u centralnoj i istočnoj Evropi, pronašao 32 slučaja „ekološkog rasizma“ u pet evropskih zemalja: Mađarskoj, Bugarskoj, Rumuniji, Slovačkoj i Severnoj Makedoniji. Istraživači su se oslanjali i na postojeće radove o uslovima života Roma u Bosni i Hercegovini, Srbiji, Crnoj Gori i na Kosovu.