,,On je vidio da u Francuskoj
tuku bebe da bi se umirile.
Bebe su bile tihe kao groblja u Evropi
 nakon krvavih ratova.“
– Iz drame ,,Čarobna placenta“

,,Ovakvo dramsko pisanje zasnovano je na stvarnom kontaktu sa čitaocem. Ne postoji izmišljeni, fingirani, kontak, već stvarna želja da se čitaocu prenese Znanje. Najvažniju priču ikada tvorenu, i ispričanu, pričaće čitaocima Lena Gal, glavni lik drame Čarobna placenta“, piše o drami Natalija Đaletić

U novembru ove godine, iz štampe je izašao dramski tekst ,,Čarobna placenta“, autora Vuksana Vuksanovića, profesora filozofije. Stampanje drame je sufinansiralo Ministarstvo kulture i medija na Konkursu za sufinansiranje projekata od značaja za razvoj kulture u Crnoj Gori.

Drama ,,Čarobna placenta“  je nastala po motivima Vuksanovićevog romana ,,Sjaj”, objavljenog u izdanju CID-a, 2021. godine.

O značaju ove drame, za Kombinat je govorila urednica u izdavačkoj kući Ouroboros,  Natalija Đaletić koja je, osvrnuvši se na više aspekata Vuksanovićeve drame, na početku komentarisala sam dramski tekst.

Bez obzira na značaj teme koju nose drama ,,Čarobna placenta“ i roman ,,Sjaj“, Đaletić je ukazala na eksplicitan imperativ za komunikacijom koji je sebi, kao zadatak, postavio Vuksanović.

Podsjećajući na pisanja Elene Kurant, poljske teatrološkinje, koja u svom istraživanju odnosa autorskog glasa i čitaoca/gledaoca nudi sintagmu ,,Apel na Drugog“, Đaletić primjećuje da u svom prvom dramskom tekstu ,,Čarobna placenta“, Vuksan Vuksanović komunikaciju sa relacije autor – čitalac premješta na dijalog Čovjeka sa Čovjekom.

,,Tim premještanjem komunikaciju čini intezivnijom, vraća joj život, vitalnost i uticaj. Vuksanovića ne zanima umjetnost forme koja ograničava, blokira, zatvara se u sebe; nebitna mu je i neodrživa. Umjetnički postupak Vuksanovićev je u traženju dramskog jezika koji se zasniva na tvrdnji o vrijednosti stvarnog kontakta između ličnosti i ličnosti. Suština njegove stvaralačke metode uzima parateatralne forme: postaje i metoda ličnog razvoja, produbljivanja sopstvene svijesti, samousavršavanja, traganja za harmoničnim postojanjem ljudskog bića u univerzumu“, napisala je Đaletić

Kako dalje primjećuje Đaletić, ovakvo dramsko pisanje zasnovano je na stvarnom kontaktu sa čitaocem.

,,Ne postoji izmišljeni, fingirani, kontak, već stvarna želja da se čitaocu prenese Znanje. Najvažniju priču ikada tvorenu, i ispričanu, pričaće čitaocima Lena Gal, glavni lik drame Čarobna placenta“, komentariše Đaletić.

Atipična tema i nekonvencionalna dramaturgija

Koristeći se izuzetno osjetljivimom, da ne kažemo šokantnom, građom koja se tiče cijele jedne nevidljive istorije – istorije djece i njihovog položaja u ljudskom društvu – Vuksanović se takođe poigrava žanrovskim zakonima dramaturgije i formalnim odlikama drame.

,,Dok je tradicionalno pozorište usmjereno na stvaranje karaktera u razvoju, dramaturgija Vuksana Vuksanovića ne teži stvaranju tradicionalne scenske slike“, zapisala je Đaletić.

Ona dodaje da dramski pisac ne daje liku poznatu ulogu koja bi mu dala prostora za razvoj karaktera, već su likovi nosioci teksta. 

,,Oni se igraju tekstom, računamo na energiju koja se tekstom prenosi, na intezitet traga teksta u nama kada ga pročitamo ili čujemo“, kađe ona.

Đaletić konstatuje da, kao rezultat toga, u umu čitaoca ostaju snažne slike koje se rađaju iz teksta, a tiču se najbizarnijih zločina utkanih u srž ljudske civilizacije i kulture:

,,Svoju djecu uništavaju kaznama, disciplinovanjem, tjeranjem na rad, žrtvovanjem za domovinu; placenta je sada nacija – treba je očistiti od trovanja; čiščenje nacionalnog krvotoka se ostvaruje mržnjom i ratovima, nemilosrdni roditelji željni ljubavi imaju novu ljubav, sada ih otadžbina voli; tako uče vođe: najviše volite domovinu i nacionalnu vitalnost; o, ti nesrećni lopovi i sveštenici modernih država proliće krv odraslih i nevinih da bi fetus opstao u čistoj placenti; odrasli će ubijati u ime domovine, ubijaće zbog straha i prijetnji zakonom i kaznama, ubijaće zbog straha od nevidljivog božanstva, ubijaće zbog volje za moći i sigurnog boravka u hraniteljskoj posteljici, iz koje će ubrzo upasti u ništavilo – strijela vremena donosi samo smrt.“  [Čarobna placenta]

Vuksanovića ne zanima samo perciptivna slika, već, doživljajna, ako se to tako može reći. Dakle, ne slika kao prizor, fizički okvir ili pretpostavka događaja, već slika kao ishod događaja, unutrašnja slika koja ostaje nakon što se događaj završi – čitanje je završeno, ali tekstualno sječivo cijepa fizičke i metafizičke prostore u čitaocu:

Engleska, 1623. godine. Usvojen je zakon o čedomorstvu. Na ulicama prodaju prljave i uplakane mališane. Domovi oronuli, djeca gladna. Jedu samo mutnu kašu napravljenu od vode i kisjelog mlijeka, pomiješanu sa vinom i brašnom, da se zgusne… da se zasiti jadna beba kojoj će se odmah, usljed grčeva, stomak zapušiti, i umrijeće, kao ostali mališani. Ne plači, Leno! Nema ljubavi prema djeci! [Čarobna placenta]

Od dramskog teksta do pozorišnog komada

Đaletić se osvrnula i na izazov oživljavanja ovog dramskog teksta na pozorišnim daskama. Kako kaže, uvjerena je da ne postoji čitalac kojeg ova drama kao događaj neće izbaciti iz sopstvene kože i dodaje da je ovakvoj Vuksanovićevoj dramaturgiji potreban talentovan medij koji će moći da zadrži obim teksta ali i da uđe u anonimnost, dajući dramaturgu svoje tijelo i svoju prirodu.

,,Beskrajno se radujem reditelju koji će se uhvatiti u koštac sa ovim tekstom i izvesti ga na pozorišnu scenu! Tek tada će ovaj tekst steći svoju zaokruženost i sveobuhvatnu smislenost“, zaključila je Đaletić.